Adaptacja dziecka w przedszkolu

Rozpoczęcie edukacji przedszkolnej i okres adaptacji to bardzo ważny i trudny czas w życiu dziecka i jego rodziny. Dobrze przeprowadzona adaptacja w grupie dziecięcej zmniejsza stres dziecka i daje mu poczucie bezpieczeństwa. Stymuluje rozwój osobowości, zwiększa umiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i chęć .zdobywania nowych doświadczeń.

Niniejszy artykuł to fragment poradnika o adaptacji, jaki rodzice dzieci przedszkola i żłobka Zielona Wieża na warszawskich bielanach otrzymują przed „zaokrętowaniem” ich dziecka do placówki. Udostępniamy go tutaj, gdyż wierzymy, iż stres i płacz nie są konieczne przy adaptacji dziecka do przedszkola. Chcemy by wszystkie inne dzieci w Polsce mogły skorzystać z tych doświadczeń i z uśmiechem na ustach rozpoczynać swoją przygodę z przedszkolem.
Zacznij od siebie, czyli o adaptacji rodzica

Adaptacja oznacza przystosowanie do nowych warunków i zgodę na zmianę. Pochylając się nad adaptacją związaną z rozpoczęciem przez dziecko edukacji przedszkolnej, nie sposób pominąć adaptacji rodziców, ponieważ małe dziecko uczy się od nich reakcji na nową sytuację – przejmuje ich emocje, naśladuje mimikę, gesty i zachowania.

W okresie adaptacyjnym Twoje dziecko będzie bacznie się Tobie przyglądać – odczyta mowę ciała i trafnie rozpozna nastroje. Jeżeli w Tobie będzie napięcie, Twoje dziecko również będzie niespokojne, gdyż odczyta z Twojego zachowania, że dzieje się coś niepokojącego.

To co myślisz i odczuwasz w związku z pójściem dziecka do przedszkola jest bardzo ważne. Zanim więc zajmiesz się adaptacją dziecka – pomyśl o swojej adaptacji i o swoich emocjach.

W związku z decyzją o posłaniu dziecka do przedszkola może pojawiać się w Tobie wiele pytań i wątpliwości: Czy moje dziecko da sobie radę? Czy jest gotowe na rozstanie ze mną? Czy nauczycielki, opiekując się grupą dzieci, będą w stanie odpowiedzieć na potrzeby każdego z nich? Co zrobić jak moje dziecko zacznie płakać?

Są to obawy znane dobrze większości rodziców. Ważne jest, by akceptować je jako naturalne reakcje, ale też się na nich nie zatrzymywać. Jeżeli dobrze przemyślałeś decyzję o posłaniu dziecka do przedszkola, kwestionowanie jej i roztrząsanie wątpliwości nie będzie służyć dobrze ani Tobie, ani dziecku – wprowadzi zamęt i niejasność, obciąży Was wewnętrznie i tylko bardziej rozdrażni.

Pamiętaj o korzyściach jakie dziecko będzie miało z przebywania w placówce – o interakcjach z innymi dziećmi, które przyczynią się do jego rozwoju społecznego, zabawach w ciekawym otoczeniu stymulującym rozwój poznawczy i wielu okazjach do budowania samodzielności, niezależności i wiary w swoje możliwości. Zaufaj więc sobie i swojej decyzji i wzmocnij swoje  dziecko, pielęgnując w sobie wiarę w jego możliwości.

Nie ulega jednak wątpliwości, że mimo przekonania o słuszności podjętej decyzji, rozstanie z dzieckiem i powierzenie go innym osobom, wiąże się z uczuciem niepewności, lęku, smutku, rozdrażnienia, a czasem też z poczuciem winy. Ważne jest, by dawać sobie prawo do tych emocji i nie wypierać ich. Daj sobie czas i przestrzeń do ich świadomego przeżywania i oswajania się w ten sposób z trudną dla siebie sytuacją. Dzięki temu łatwiej będzie Ci uporządkować swoje uczucia, by móc prowadzić swoje dziecko i stać się dla niego oparciem.

Wybierz odpowiedni moment

To jak dziecko sobie poradzi w nowej sytuacji, zależy w dużej mierze od tego, w jakim momencie swojego życia stanie przed tym wyzwaniem.

Odradzamy posyłanie dziecka do przedszkola w momencie, gdy mama wraca do pracy albo gdy urodził się braciszek czy siostrzyczka. Z jednej strony dziecko może poczuć się wówczas odrzucone czy odsunięte na drugi plan, z drugiej – rodzic będzie miał ograniczone możliwości czasowe i przestrzeń mentalną na wspieranie dziecka i podążanie za jego potrzebami w tym niełatwym dla niego okresie.

Warto jest też postarać się do minimum zredukować inne stresujące dziecko sytuacje takie jak np. przeprowadzka czy wyjazd rodzica w delegację.

W naszym przedszkolu rekrutacja trwa cały rok. Dlatego rodzice mają możliwość wybrania dogodnego momentu na dołączenie dziecka do grupy.

Przygotuj dziecko na zmianę

Pójście do przedszkola wiąże się dla dziecka z radykalną zmianą trybu życia, która często jest dla niego niezrozumiała. Dziecko nie rozumie dlaczego ma zostać w obcym miejscu, z obcymi opiekunami i tłumem nieznanych mu dzieci. Dlaczego nie może zostać z rodzicami i bawić się z nimi w domu, jak dotychczas? Doświadcza sprzecznych emocji: z jednej strony odczuwa zaciekawienie i podekscytowanie, z drugiej strach, niepewność i lęk przed opuszczeniem.

To wszystko sprawia, że na ogół czuje się bardzo zagubione. Dlatego warto dużo z nim rozmawiać o czekającej je zmianie, wyjaśniać dlaczego idzie do przedszkola i co je tam może spotkać.

Opowiadając o przedszkolu ważne jest, by okazywać w stosunku do niego pozytywne nastawienie, unikając jednocześnie idealizowania go. Warto też zwracać uwagę na to, co mówi się w obecności dziecka na temat jakiegokolwiek przedszkola, gdyż ono może nie rozróżniać o jakim przedszkolu mowa.

Zabierz dziecko na zakupy, pozwalając mu aktywnie w nich uczestniczyć i decydować o wyborze artykułów do wyprawki przedszkolaka.

Ważne jest, by Twoje dziecko miało doświadczenie zostawania z kimś na kilka godzin. Dzięki niemu będzie wiedziało, że rodzic go nie opuszcza i jeżeli czasem musi się z dzieckiem rozstać to zawsze potem wraca.

Pozwalaj dziecku na samodzielność – nie wyręczaj go w czynnościach, których chce się uczyć, gdyż im bardziej samodzielne jest dziecko tym większe ma poczucie bezpieczeństwa i niezależności w nowym miejscu.

Wspieraj dziecko w procesie adaptacji, pozostając z nim w placówce…

Wszystko zależy oczywiście od nastawienia wychowawców i dyrekcji wybranego przedszkola, ale w miarę możliwości bardzo ważne jest, aby towarzyszyć dziecku w pierwszych dniach jego pobytu w przedszkolu (w Zielonej Wieży zachęcamy rodziców do pozostawania ze swoim dzieckiem tak długo, jak widać że tego potrzebuje). Pamiętaj jednak cały czas, że ta obecność ma być pewnym krokiem pośrednim między pobytem dziecka w domu a jego samodzielnym pobytem w przedszkolu. Twoją rolą będzie przygotowanie dziecka do tego, by zaczęło czuć się w nowym miejscu dobrze i bezpiecznie także bez Twojej obecności. Zarówno zbyt krótki jak i zbyt długi okres, w którym będzie mu towarzyszył rodzic, będzie dla tego procesu szkodliwy.

Pamiętaj, że głównym celem Twojej obecności w placówce jest zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa dziecka i pomoc mu w nawiązaniu kontaktu z wychowawcą i innymi dziećmi.

Twoje dziecko szybciej go nawiąże jeżeli będziesz pasywny i okażesz się mniej ciekawym źródłem inspiracji niż to, co będzie się działo w sali. Dlatego zachęcamy do przyniesienia książki czy gazety i zajęcia się w tym czasie sobą.

W razie jakichkolwiek pytań i wątpliwości dziecka kieruj je do wychowawców, gdyż docelowo to właśnie z nimi będzie się komunikować i to oni będą dla niego oparciem na co dzień w przedszkolu. Staraj się pośredniczyć w tym kontakcie tak niewiele, jak to możliwe. Wspieraj dziecko, ale nie wyręczaj go. Pomagaj mu tylko wówczas, gdy naprawdę tego potrzebuje i wycofuj się jak tylko to będzie możliwe.

… i zostawiając je, gdy tylko będzie na to gotowe

Gdy zaobserwujesz, że Twoje dziecko jest już na to gotowe, zacznij zostawiać je samo w sali na coraz dłuższy, dostosowany do jego możliwości, czas.

W kolejnej fazie procesu możesz żegnać się z dzieckiem przed salą i czekać na nie w szatni, na wypadek gdyby potrzebowało Twojego wsparcia.

Kiedy dziecko poczuje się już w tej sytuacji komfortowo, zacznij opuszczać placówkę na coraz dłuższy czas. U bardziej niespokojnych dzieci można zacząć nawet od 15 minut. U tych, które czują się bardziej komfortowo – godziny, dwóch. Ważne jest, by ten czas był krótszy niż możliwości dziecka, tak aby wzmocnić jego pewność siebie. W idealnym przypadku dziecko będzie wyrażać żal, że jego dzień w przedszkolu już się kończy, a następnego dnia z ochotą do niego wróci.

Niezawodni rodzice

Bardzo ważne jest, by w tym wyjątkowym czasie dzieci mogły bezwzględnie polegać na rodzicach. Mają prawo i potrzebę wiedzieć, że rodzice opuszczają placówkę. Dlatego absolutnie odradzamy wychodzenie z przedszkola w momencie, gdy dziecko zaabsorbowane jakąś czynnością, chwilowo zapomni o rodzicu.

Dziecko powinno także wiedzieć przez kogo i kiedy zostanie odebrane z przedszkola, a rodzic nie powinien nadużywać jego zaufania, przychodząc po nie później niż obiecał.

O rozstaniach

Ważne jest, by nie obiecywać dziecku nagrody za to, że zostanie samo w przedszkolu, bo tym samym daje się im do zrozumienia, że przedszkole tak naprawdę nie jest dla niego dobrym miejscem.

Jeżeli rozstanie z jednym z rodziców (najczęściej z mamą) jest bardzo bolesne niech odprowadza dziecko ten rodzic, z którym rozstanie będzie łatwiejsze.

Warto pamiętać o charakterystycznej dla małych dzieci zmienności uczuć i o tym jak szybko potrafi ono nieraz przejść od płaczu do śmiechu. Nawet jeżeli dziecko płacze przy rozstaniu to najczęściej bardzo szybko radzi sobie z emocjami i wychodzi z tego stanu. To, co dziecku może pomóc to pożegnanie go w pogodnym nastroju. Jeżeli rodzic okaże swój niepokój, lęk, łzy to tylko spotęguje to obawy dziecka, gdyż będzie dla niego komunikatem, że rzeczywiście dzieje się coś niedobrego.

Poświęcaj mu czas i uwagę po powrocie do domu

Ważne jest, by poświęcać dziecku w tym czasie dużo czasu i uwagi, aby nie czuło się odtrącone i nie interpretowało decyzji posłania go do przedszkola jako próby odsunięcia go od rodziców. Pamiętaj, że jednym z największych Twoich zasobów, które możesz świadomie ofiarować Twojemu dziecku jest czas poświęcony tylko dla niego.

Akceptuj jego trudności

Nawet bardzo dobre przygotowania dziecka do pójścia do przedszkola mogą nie uchronić go przed nieprzyjemnymi emocjami – np. złością na trudności związane ze zmianą i smutkiem z powodu rozłąki. Akceptuj uczucia dziecka i zachęcaj je do ich wyrażania. Rozmawiajcie o tym. Jeśli Ty też odczuwasz tęsknotę – powiedz dziecku o tym. Dzięki temu to wspólne, być może trudne doświadczenie, może zbudować nawet silniejszą więź pomiędzy Wami.

I najważniejsze: czy kiedyś dziecko płakało, że nie chce iść na plac zabaw?

Wyobraź sobie, że zamiast do przedszkola, od dziś Twoje dziecko regularnie będzie chodziło na plac zabaw. Czy wtedy będziesz do niego mówić „przecież będziesz tu tylko troszczeczkę” lub „nie płacz, jak wrócimy do w nagrodę dostaniesz lizaka”? Polecamy byś tę analogię miał w pamięci za każdym razem, kiedy rozmawiasz z dzieckiem o przedszkolu – to w końcu miejsce które jest przygotowane specjalnie dla niego. Miejsce, które zapewnia kontakt z rówieśnikami, nieustanną zabawę, dużą przestrzeń na samodzielność – wszystko czego Twoje dziecko chce i potrzebuje.

Powyższy artykuł powstał na podstawie przemyśleń i doświadczeń zespołu Zielonej Wieży – przedszkola i żłobka na warszawskich bielanach.